Op 8 april brachten ongeveer 70 organisaties in de gemeenten: Zwartewaterland, Zwolle, Kampen, Dalfsen, Hardenberg, Steenwijkerland, Staphorst en Ommen dak- en thuisloze mensen in kaart. Doel is inzicht te krijgen in de werkelijke omvang en aard van de groep dak- en thuisloze mensen. “Ook in Zwartewaterland krijgen we de situatie zo duidelijker in kaart,” zegt Jan van der Poel, wethouder van de gemeente Zwartewaterland. “Juist door als regio samen op te trekken, ontstaat een completer beeld van de situatie.”

 “Hogeschool Utrecht en Kansfonds zijn in 2023 gestart met de ETHOS-telling, omdat in de huidige statistieken groepen dak- en thuisloze mensen verborgen blijven”, vertelt Willem van Sermondt, programmaleider Kansfonds. “Kinderen, mensen boven de 65 jaar en mensen zonder geldige verblijfspapieren ontbreken bijvoorbeeld. Het is belangrijk om deze verborgen dak- en thuisloosheid zichtbaar te maken, want alleen dan kan er goed beleid worden gemaakt om dak- en thuisloosheid op te lossen.”

En dat is nodig, vertelt ook Ingrid uit Zwolle. Ze is maanden lang thuisloos geweest:

“Eigenwaarde? Dit is weg zodra je ergens op de bank moet slapen. Ik werd thuisloos op mijn 22e, toen ik tegelijkertijd mijn relatie en baan kwijtraakte. Ik kon geen nieuwe woning vinden, want ik had geen inkomen en geen postadres. Dan blijf je in die cirkel zitten en kun je er niet uitkomen. Je bent onzichtbaar als je geen thuis hebt. Tel mee, zodat niemand onzichtbaar is.”

De uitkomsten van de eerste twee ETHOS-tellingen lieten zien dat dak- en thuisloosheid divers is en heel verschillende mensen treft. “Vaak wordt gedacht dat de grootste groep op straat of in een opvang voor dakloze mensen verblijft, maar dat is niet zo”, zegt Robin Heijna, projectleider van de ETHOS-telling bij Hogeschool Utrecht. “De meeste dak- en thuisloze mensen verblijven noodgedwongen bij vrienden, familie of derden, of op een camping, in een antikraakwoning, een schuur of in een auto. Niet alleen volwassen mannen en vrouwen, maar ook heel veel kinderen en jongeren leven in onwenselijke omstandigheden.”

Vollediger beeld

Op 8 april brachten onder andere gemeentelijke diensten, maatschappelijke opvangorganisaties, buurthuizen, kerken, woningcorporaties, zorginstellingen en boa’s dak- en thuisloze mensen in hun regio in kaart. Door de diversiteit aan telorganisaties ontstaat een vollediger beeld. Heijna: “Bij de startbijeenkomsten voorafgaand aan de teldag was al grote betrokkenheid van de telorganisaties te zien. Dat is belangrijk, want zorgen voor voldoende draagvlak en een juiste samenwerking tussen alle partijen voorkomt dat mensen tussen wal en schip vallen en niet in beeld komen bij de telling.”

“Nu gebeurt dat nog te vaak wel, aldus Ronja Bruijns-Shoblak, ervaringsdeskundig onderzoeker bij Hogeschool Utrecht. “Veel mensen zien zichzelf niet als dakloos, of worden door instanties niet als dakloos beschouwd. Dat herken ik. Toen ik zelf op straat stond, had ik eerst lange tijd niet door dat ik dakloos was. Toen ik uiteindelijk bij de gemeente aanklopte voor hulp, werd die geweigerd omdat ik te zelfredzaam zou zijn. Ook zij herkenden mij niet in het beeld van dakloosheid. De telling is een belangrijke stap in de erkenning van alle vormen van dak- en thuisloosheid, waardoor er passender beleid kan worden gemaakt.”

Structureel tellen

De resultaten van de derde ETHOS-telling worden op 8 oktober, twee dagen voor Wereld Dakloze Mensen Dag, gepresenteerd. Verschillende regio’s die aan de eerste twee telrondes hebben meegedaan, gebruiken de inzichten al volop bij het ontwikkelen van nieuw beleid en bij het aanpassen van bestaand beleid. Van Sermondt: “Gemeenten schrokken bijvoorbeeld van het feit dat 40% van de getelde mensen jonger is dan 28 jaar. We zien nu dat zij daarom meer dan voorheen inzetten op het realiseren van woonplekken voor dakloze gezinnen en jongeren.”

“Ook geven professionals aan zich meer bewust te zijn van (dreigende) dakloosheid bij mensen die ze tegenkomen. Dat is belangrijk, omdat dit een eerste stap is voor het voorkomen en aanpakken van dak- en thuisloosheid.” Veel gemeenten willen dat graag. Voor de telling van 2026 staan al 95 gemeenten in elf regio’s klaar. “Kansfonds en Hogeschool Utrecht streven ernaar de ETHOS-telling structureel te maken, en elke vier jaar uit te voeren in alle regio’s van Nederland. Zo kunnen we zien of nieuwe maatregelen effect hebben en dakloosheid afneemt.”

“Door samen te werken met gemeenten en uiteenlopende partners, brengen we in beeld wat tot nu toe vaak onzichtbaar bleef,” zegt Van der Poel. “Juist daarin zit de kracht van deze telling voor onze regio en Zwartewaterland.”